Ի՞նչ է լակտոստազը

Լակտոստազ բառացիորեն նշանակում է կաթի կանգ: Լակտոստազի՝ կրծքագեղձերի կանգային կոշտացման դեպքում կաթը կանգ է առնում կրծքի որևէ հատվածում և ազատ չի արտահոսում: Լակտոստազի հիմնական պատճառը մեկ կամ մի քանի կաթնային ուղու խցանումն է:

Լակտոստազ կարող է լինել կրծքով կերակրման ցանկացած փուլում, սակայն ավելի հաճախ այն պատահում է ծննդաբերությունից հետո առաջին մի քանի շաբաթում՝ կաթնարտադրության ձևավորման ժամանակ: Կերակրող մայրերի մեծ մասին լակտոստազը շատ ծանոթ երևույթ է. արթնացել եք կամ կերակրում եք բաց թողել և հանկարծ կրծքում ցավոտ կոշտուկ եք շոշափում:

Ձեր ինքնազգացումը նորմալ է՝ դուք չեք ջերմում, սակայն եթե ժամանակին չբացեք խցանումը և չազատվեք լակտոստազից, իրավիճակը կարող է բարդանալ, իսկ լակտոստազը՝ վերածվել կաթնագեղձի բորբոքման (մաստիտի) կամ կրծքի թարախակույտի (աբսցեսի):

Լակտոստազի պատճառները  

Այս տհաճ երևույթից խուսափելու համար կարևոր է հասկանալ դրա պատճառները:

1. Կուրծքը վատ է “դատարկվել”

– Հազվադեպ կերակրումները լակտոստազի հիմնական պատճառն են: Տարբեր մայրերի համար “հազվադեպը” տարբեր հաճախականություն կարող է նշանակել. մեկի համար հազվադեպ կերակրում նշանակում է կերակրել երկու ժամը մեկ, իսկ մեկ ուրիշի համար՝ չորսից հինգ ժամը մեկը:
– Սպասելը, որ կուրծքը “լցվի”:
– Երեխայի սխալ կուրծք բռնելը, որի պատճառով երեխան վատ է դատարկում կուրծքը:
– Կաթի արտահոսքի (“եռալու”) ժամանակ չկերակրելը կամ հազվադեպ կերակրելը:
– Մոր քիչ ջուր խմելը, որի հետևանքով կարող է բարձրանալ կաթի մածուցիկությունը:
– Կրծքի մեծ տարողունակությունը, որը երեխան չի կարողանում դատարկել:
– Երկար ընդմիջումը կերակրումների միջև:
– Անհիմն լրացուցիչ կաթը:
– Երեխայի քնկոտ լինելը, վատ կամ քիչ կրծքով կերակրվելը:
– Ծծակ օգտագործելը, որի պատճառով երեխան քիչ է կուրծք ծծում:

2. Կրծքի որևէ հատվածից կաթի հոսքի խաթարում

• Կրկնապտուկների օգտագործումը:
• Կրծքագեղձի մեխանիկական վնասումը՝ տրավմա, վիրահատություն և այլն:
• Կթիչի սխալ օգտագործումը՝ շատ ուժեղ վակուում, ձագարի սխալ չափս և այլն:
• Կաթնագեղձի այտուցված լինելու հետևանքով կաթնային ուղիների նեղանալը:
• Նախկինում կաթնագեղձի որոշ հատվածներում մաստոպատիա ունենալը:
• Կաթը հավաքելու համար նախատեսված ներդիրների և պտուկ ձևավորող հարմարանքների սխալ և երկար օգտագործումը:
• Կրծքի հյուսվածքների սեղմումը:
• Ուսագոտու մկանների երկարատև լարումը, օրինակ՝ վարագույր կախելիս կամ ծանր պայուսակ կրելիս:
• Մոր խրոնիկ անքնությունը և հոգնածությունը:
• Հազվադեպ կերակրումները լակտոստազի հիմնական պատճառն են: Տարբեր մայրերի համար “հազվադեպը” տարբեր հաճախականություն կարող է նշանակել. մեկի համար հազվադեպ կերակրում նշանակում է կերակրել երկու ժամը մեկ, իսկ մեկ ուրիշի համար՝ չորսից հինգ ժամը մեկը:
• Սպասելը, որ կուրծքը “լցվի”:
• Երեխայի սխալ կուրծք բռնելը, որի պատճառով երեխան վատ է դատարկում կուրծքը:
• Կաթի արտահոսքի (“եռալու”) ժամանակ չկերակրելը կամ հազվադեպ կերակրելը:
• Մոր քիչ ջուր խմելը, որի հետևանքով կարող է բարձրանալ կաթի մածուցիկությունը:
• Կրծքի մեծ տարողունակությունը, որը երեխան չի կարողանում դատարկել:
• Երկար ընդմիջումը կերակրումների միջև:
• Անհիմն լրացուցիչ կաթը:
• Երեխայի քնկոտ լինելը, վատ կամ քիչ կրծքով կերակրվելը:
• Ծծակ օգտագործելը, որի պատճառով երեխան քիչ է կուրծք ծծում:

3. Կաթի գերարտադրություն

• Կաթնարտադրության ձևավորման ժամանակ, որպես կանոն, կաթ արտադրվում է ավելի շատ, քան երեխային պետք է:
• Հիպերլակտացիան, որն առաջացել է կրծքերը անհիմն կթելու արդյունքում:
• Գենետիկական հակվածությունը:
• Արյան մեջ պրոլակտին հորմոնի պաթոլոգիական բարձր մակարդակը:

Լակտոստազը կրկնվելու հակում ունի. կարևո՛ր է բացահայտել ձեր լակտոստազի պատճառը՝ հետագայում դրանից խուսափելու համար:

Ինչպե՞ս խուսափել լակտոստազից 

• Երեխային կերակրեք հնարավորինս հաճախ, նաև՝ գիշերը:
• Հետևեք, որ երեխան կուրծքը ճիշտ բռնի:
• Մի սահմանափակեք կերակրման տևողությունը:
• Խուսափեք ծծակից և չհիմնավորված լրացուցիչ կաթից:
• Անհրաժեշտության դեպքում փոխեք կերակրման դիրքը, որպեսզի երեխան կարողանա դատարկել կաթնագեղձի բոլոր հատվածները:
• Խուսափեք կրկնապտուկից:
• Կրեք ճիշտ ընտրված և հարմար կրծկալ:
• Խմեք բավարար քանակով հեղուկ:
• Հանգստացե՛ք, քնե՛ք, և մի՛ լարվեք. սթրեսի հորմոնները խոչընդոտում են կաթի արտահոսքի համար պատասխանատու օքսիտոցին հորմոնի արտադրությունը:
• Փորձեք քնել տարբեր դիրքերով:

Ինչպե՞ս ազատվել լակտոստազից 

Եթե լակտոստազ ունեք, խուճապի մի մատնվեք: Դա դեռ կաթնագեղձի բորբուքում (մաստիտ) չէ, և կարիք չկա միանգամից վազել հիվանդանոց: Եթե քարացած հատվածը շատ պինդ է, ցավը բավական ուժեղ է և դուք ջերմում եք, և եթե այս բոլոր նշանները հայտնվել են այսօր, ապա դուք դեռ ժամանակ ունեք լակտոստազից ինքնուրույն ազատվելու համար:

Իդեալական կլիներ, իհարկե, կրծքով կերակրման խորհրդատուին դիմելը, ով կհասկանար, թե որոնք են լակտոստազի պատճառները, և կբացատրեր, թե ինչպես հետագայում խուսափել լակտոստազից կամ բուժել այն: Անհրաժեշտության դեպքում նա նաև խորհուրդ կտար, թե որ բժշկին դիմեք:

Այսպիսով, ի՞նչ անել:

1. Երեխային հաճախ կերակրեք լակտոստազ ունեցող կրծքով. ակտիվ ծծող երեխան լակտոստազից ազատվելու լավագույն միջոցն է:

• Նույնիսկ եթե դուք մինչև լակտոստազը այդ կրծքով շատ հաճախ եք կերակրել, լակտոստազի դեպքում է՛լ ավելի հաճախ կերակրեք:
• Ուշադիր եղեք, որ երեխան այդ կուրծքը ճիշտ բռնի. սա գերկարևոր է:
• Եթե երեխան սոված չէ, բայց համաձայն է ծծել, կերակրե՛ք:
• Հիմնականում կերակրեք ցավացող կրծքով, իսկ մյուս կուրծքը անհրաժեշտության դեպքում կթեք:
• Եթե երեխան հրաժարվում է կրծքից կամ չի կարողանում բռնել այն, պարտադիր կթեք ցավացող կուրծքը:
• Փորձեք կերակրել այնպիսի դիրքով, որ երեխայի դունչն ուղղված լինի դեպի ցավացող հատվածը. կրծքի այն հատվածները, որոնց ուղղված է երեխայի դունչը, ավելի լավ են դատարկվում: Եթե նման դիրք չեք կարողանում ընդունել, կերակրեք այն դիրքով, որով երեխան ամենից լավ է կուրծք բռնում:

2. Կերակրելուց առաջ մերսեք քարացած հատվածը:

• Սկզբում թեթև լիմֆոդրենաժային մերսում արեք:
• Դրանից հետո նրբորեն մերսեք կուրծքը վերևից դեպի պտուկը՝ անցնելով խցանված կաթնային ուղու վրայով և թեթև սեղմելով այն:
• Թեթև սեղմեք ցավացող հատվածի վրա՝ այն “գլորելով” դեպի պտուկը: Կուրծքը չպետք է ցավի մերսման ժամանակ:
• Կարող եք օգտագործել մերսման համար նախատեսված յուղեր:
• Շատ արդյունավետ է տաք ցնցուղի տակ մերսելը: Կարող եք ցնցուղի տակ կրծքի ցավացող հատվածը մերսել նաև մեղրով:
• Կերակրելու ժամանակ նրբորեն մերսեք կոշտացած հատվածը՝ վերևից դեպի պտուկը ուղությամբ:
• Տաքացնող մերսումից հետո անմիջապես կերակրեք երեխային կամ կթեք կուրծքը:
• Մերսեք որքան հնարավոր է հաճախ՝ կերակրելուց կամ կթելուց առաջ կամ ընթացքում:

3. Երեխային կերակրեք այնպես, որ նրա դունչը ուղղված լինի կոշտացած հատվածին

Եթե կոշտուկը թևատակի հատվածում է, լավագույն դիրքը ձեռքի տակից (ֆուտբոլի գնդակի) դիրքով կերակրելն է:

Եթե կոշտուկը կրծքի վերևի հատվածում է, փորձեք այս երկու դիրքերից մեկը:

Եթե կոշտուկը կրծքի ստորին հատվածում է, ապա ձեզ կօգնի երեխայի նստած դիրքը:

4. Անհրաժեշտության դեպքում ցավացող կուրծքը նաև կթեք

• Կթեք կերակրելուց առաջ, որը կօգնի երեխային ավելի լավ “քաշել” խցանումը:
• Մի փորձեք ցավացող կուրծքը կթել մինչև “վերջին” կաթիլը. դա կխթանի կաթնարտադրությունը և կբարդացնի իրավիճակը:
• Ցանկալի է կթել ձեռքով՝ զուգահեռ մերսելով կուրծքը վերևից դեպի պտուկ: Կարող եք կթել նաև կթիչով:
• Շատ արդյունավետ է տաք ցնցուղի տակ կամ տաք լոգանք ընդունելիս մերսելով կթելը: Կարող եք նաև փորձել կրծքերը դնել տաք ջրով ամանի մեջ:

5. Կերակրելուց ՀԵՏՈ կոշտացած հատվածին սառը կոմպրես դրեք

Սառը կոմպրեսը պետք է դնել այնքան, քանի դեռ հաճելի է: Սովորաբար դնում են 5-10 րոպե: Կարող եք դնել թաց կոմպրես՝ սառը ջրում թրջած սրբիչ, կամ չոր կոմպրես՝ սրբիչի մեջ փաթաթած սառույցի կտոր կամ հատուկ սառեցման գելով լցված կոմպրես:

Սառը կոմպրեսի նպատակն է՝ իջեցնել կրծքի այտուցվածությունը, նվազեցնել արյան շրջանառությունը և թեթևակի դանդաղեցնել կաթնարտադրությունը: Մի՛ անհանգստացեք. ձեր կուրծքը չի “մրսի” սառը կոմպրեսից:

6. Ներծծող բաղադրիչներով կոնպրեսներ

Այս կոմպրեսները կարելի է դնել ինչպես սառը, այնպես էլ տաք վիճակում և այնքան երկար, որքան ցանկանում եք: Չնայած նման կոմպրեսների արդյունավետությունը դեռևս ապացուցված չէ գիտության կողմից, շատ մայրեր նշում են, որ այս կոմպրեսները իրենց օգնել են հաղթահարել լակտոստազը:

• Թեթև ծեծած կաղամբի տերևներ;
• Ներծծող քսուկներ (Տրաումիլ С, հոմեոպատիկ քսուկ Արնիկա);
• Մեղրից և ալյուրից/հացից պատրաստված խմոր, որը դնում ենք կոշտացած հատվածին;
• Ջրով՝ մինչև թեյի խտության նոսրացրած մումիյոյի թրջոց;
• Մագնիումի սուլֆատ;
• Սառը կաթնաշոռ, որը 0,5 սմ հաստությամբ քսում ենք մաքուր բինտի վրա և դնում կրծքին:

Վերոհիշյալները լակտոստազի բուժման հիմնական միջոցներն են: Այժմ եկեք քննարկենք օժանդակ միջոցները:

7. Եթե ձեր ջերմությունը շատ բարձր է և դա տհաճ է, ապա կարող եք խմել ջերմիջեցնող դեղ: Կրծքով կերակրելու դեպքում անվտանգ են համարվում պարացետամոլի և իբուպրոֆենի հիմքի վրա ջերմիջեցնողները: Սակայն եթե հնարավոր է դիմանալ և չխմել, ապա մի՛ խմեք՝ բարձր ջերմությունը օգնում է պայքարել բորբոքման դեմ և կարող է օգնել քայքայել խցանումը: Ջերմությունը նաև մոր վիճակի շատ կարևոր ցուցանիշ է: Եթե բարձր ջերմությունը պահպանվում է երկու օր և ավելի երկար, ապա պարտադիր պետք է դիմել բժշկի, քանի որ կարող է մաստիտի նախանշան լինել:

8. Եթե չկան հակացուցումներ և կա հնարավորություն, կարող եք ուլտրաձայնային ֆիզիոթերապիա անցնել, որը կօգնի բացել խցանումը և “հղկել” կաթնային ուղիները: Սակայն նման բուժում ընդունելուց առաջ անհրաժեշտ է համոզվել, որ կրծքում բորբոքային պրոցեսներ չկան, քանի որ ուլտրաձայնը կարող է բարդացնել բորբոքումը: Ուլտրաձայնային թերապիայից հետո կերակրեք երեխային կամ կթեք կուրծքը: Ուլտրաձայնային բուժումը պետք է իրականացնի մասնագետը:
9. Եթե պտուկի ծայրին նկատել եք սպիտակ բշտիկ, ապա կարող եք այն թեթև տրորել մաքուր սրբիչով կամ բացել հականեխած ասեղով: Հնարավոր է, որ այդ բշտիկից ատամի մածուկի պնդության հեղուկ դուրս գա: Բացելուց անմիջապես հետո կերակրեք երեխային:

10. Եթե ձեր մոտ հաճախ է լակտոստազ լինում, կարող եք լեցիտին խմել, որի կօգնի բացել խցանները: Լեցիտին խմելուց առաջ ցանկալի է խորհրդակցել մասնագետի հետ: Սովորաբար լեցիտին նշանակում են հետևյալ չափաբաժնով՝ օրական 3-4 անգամ մեկ 1200 մգ-անոց պատիճ:

Հիշե՛ք. Ցանկացած տաքացնող միջամտությունից հետո (մերսում, տաք կոմպրես, տաք ցնցուղ, ուլտաձայն) անհրաժեշտ է կա՛մ կերակրել երեխային, կա՛մ կթել կուրծքը: Կերակրելուց կամ կթելուց հետո կոշտացած կամ ցավացող հատվածին պետք է դնել սառը կոմպրես:

Հնարավոր է, որ ձեր կրծքով կերակրման խորհրդատուի խորհուրդները տարբերվեն մեր խորհուրդներից. դա նորմալ է և ունի իր պատճառները: Խորհրդատուի խորհուրդները առավել կարևոր են:

Կարևոր է հիշել, որ այսօր դուք ձեզ ավելի լավ պետք է զգաք, քան երեկ: Պետք է լինի որևէ դրական փոփոխություն՝ ավելի ցածր ջերմություն, ավելի փոքր և ավելի փափուկ կոշտուկ, ավելի թույլ ցավ: Եթե չկա փոփոխություն գոնե մի հարցում, դիմեք բժշկի կամ խորհրդատուի օգնությանը:

Ինչ ՉԻ կարելի անել լակտոստազի ժամանակ

Հիշե՛ք, որ մեր կայքում հասանելի տեղեկատվությունը չի կարող փոխարինել բժշկի կամ կրծքով կերակրման խորհրդատուի խորհուրդները և նշանակումները: Եթե կասկածում եք, որ չեք կարողանա ինքնուրույն ազատվել լակտոստազից, կամ եթե 24 ժամում դրական փոփոխություն չեք տեսնում, դիմեք մասնագետի օգնությանը: 

Կարդացեք նաև կրծքի ցավի, քարացման և կաթնագեղձի բորբոքման մասին մեր հետևյալ հոդվածները ՝

• Կրծքերս ցավում են: Ի՞նչ կարող եմ անել
• Ի՞նչ է կաթի բշտիկը
• Պտուկի վնասվածքները
• Ծորանների խցանում և կաթնագեղձի բորբոքում (մաստիտ)
• Ի՞նչ կարող եմ անել կրկնվող մաստիտի (կաթնագեղձի բորբոքման) դեպքում
• Կրծքերս չափից շատ լիքն են թվում և դա տհաճ է

Աղբյուրները՝ http://new-degree.ru/articles/mother/lactostaz/

http://www.kormim-grudju.com.ua/laktostaz/

Կազմեց և թարգմանեց՝ Քրիստինե Բարսեղյանը